Δεν ξέρω αν ειπώθηκε με κάποιον τρόπο και ο εγκέφαλός μου το έχασε ή αν έχει σαλπάρει το τραίνο αφού έχουμε ήδη φτάσει σχεδόν δύο συναντήσεις μετά, αλλά αυτή η αντίθεση μεταξύ σμίκρυνσης του παραγωγικού και εμπορικού κατά μία έννοια κομματιού του κινηματογράφου και της άνθησης της κινηματογραφικής καλλιτεχνικής δημιουργίας, που είναι πραγματικά πολύ ενδιαφέρουσα, πώς εξηγείται, αν εξηγείται;

Συνέβη, δηλαδή, ενδεχομένως γιατί κάπως μειώθηκαν οι οικονομικές απαιτήσεις πράγμα που άφησε ανοιχτό το πεδίο σε σκηνοθέτες για πειραματισμό, επειδή υπήρξε ίσως μια συλλογική τάση (υποσυνείδητα ή όχι) του στυλ “πάει που πάει κατά διαόλου ας δούμε μέχρι πού μπορούμε να το τραβήξουμε”, υπήρχαν άλλοι παράγοντες που επηρέασαν ώστε να έχουμε αυτή την καλλιτεχνική έξαρση ή απλά δεν ξέρουμε /δεν έχουμε κάποια ερμηνεία για το γιατί συνέβη;

Ευχαριστώ και συγγνώμη για τη χρονοκαθυστέρηση!

Καταρχάς ζητώ συγγνώμη και πάλι για την καθυστέρηση και τον ετεροχρονισμό, αλλά κάπως χάθηκα στον χωροχρόνο και τώρα κατάφερα να δω το βίντεο αυτής της συνάντησης, και δεδομένου ότι δεν έχω δει όλες τις επόμενες, ενδέχεται να είναι εντελώς άτοπο το σχόλιο πλέον…

Παρ’ όλα αυτά, βλέποντας την εισήγηση, και προερχόμενη από τον χώρο της φωτογραφίας (τέχνη αρκετά συγγενική με τον κινηματογράφο), θυμήθηκα έναν πολύ έντονο προβληματισμό από τα χρόνια των σπουδών μου, ο οποίος δεν με άφησε ουσιαστικά ποτέ – ούτε βέβαια πολλά άτομα που ασχολούνται με το μέσο.

Δεν είναι τόσο ερώτηση όσο σκέψη, και σε έναν βαθμό καλύπτεται από αυτά που είπες σχετικά με την τοποθέτηση του Jameson, όμως κάτι πολύ σημαντικό όσον αφορά στον ρεαλισμό (και τη μηχανική αναπαράσταση της πραγματικότητας) είναι ότι τελικά τόσο στη φωτογραφία όσο και στον κινηματογράφο δεν μπορούμε να μιλήσουμε για “πραγματική” αναπαράσταση της πραγματικότητας, αφού το μηχανικό μέσο (η κάμερα και το φιλμ ή ο φωτοευαίσθητος αισθητήρας, το μέσο καταγραφής, δηλαδή) δεν μπορεί -τουλάχιστον με την έως τώρα τεχνολογία- να καταγράψει ακριβώς ότι “καταγράφει” το ανθρώπινο μάτι. Σε κάθε φωτογραφική ή κινηματογραφική λήψη, δηλαδή, παίζει τεράστιο ρόλο η επιλογή του φακού, της γωνίας λήψης, του φωτισμού, κ.λπ. Ακόμα και η αδυναμία του φιλμ (ή του φωτοευαίσθητου αισθητήρα) να καταγράψει όλη την γκάμα των χρωμάτων (και των γκρίζων, αν μιλάμε για ασπρόμαυρο) που βλέπει το ανθρώπινο μάτι, είναι κάτι που εκ των πραγμάτων καθιστά ακόμα και την πιο ρεαλιστική λήψη ουσιαστικά μη ρεαλιστική. Καταλήγαμε, λοιπόν, στη φωτογραφία (και κατ’ επέκταση, υποθέτω, και στον κινηματογράφο) πως όσο ρεαλιστική και αν είναι η λήψη μας ή η πρόθεσή μας, από τη στιγμή που μεσολαβούν όλες αυτές οι “αδυναμίες” του μέσου και οι τεχνικές επιλογές των ατόμων που δημιουργούν το έργο, μιλάμε για κατασκευή της πραγματικότητας και όχι αναπαράστασή της, για έναν στην καλύτερη περίπτωση κατά σύμβαση ρεαλισμό.

Για παράδειγμα, ακόμα και αν φωτογραφήσω (ή κινηματογραφήσω) εγώ τον εαυτό μου στο σπίτι όπου μένω χωρίς καμία άλλη σκηνοθετική ή σκηνογραφική επέμβαση, η επιλογή του φιλμ και του φακού, ο φωτισμός, η γωνία λήψης, κ.ο.κ. αναγκαστικά θα παράξουν ένα αποτέλεσμα που δεν είναι η πραγματικότητα πραγματικά, ακόμα και αν κάνω τις όσο πιο δυνατόν συμβατικές επιλογές. Δεν παίζει αυτό κάποιο ρόλο στον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τα κινηματογραφικά έργα; Δηλαδή, είναι σχεδόν αδύνατον να τραβήξεις κάτι χωρίς καμία απολύτως πρόθεση και από τη στιγμή που υπάρχει πρόθεση δεν μπορεί να υπάρχει πλήρως αντικειμενική καταγραφή.

Δεν ξέρω αν ακούγεται (ή αν είναι) κάτι απλοϊκό ή παρωχημένο ή και πλήρως άσχετο, αλλά στριφογύριζε στο μυαλό μου σε όλη την εισήγηση, οπότε είπα να το μοιραστώ.

Ευχαριστώ για τον χρόνο και τον χώρο και θα τα πούμε (ελπίζω live και χωρίς άλλους ετεροχρονισμούς) την Παρασκευή!

Καλησπέρα και καλή χρονιά!
Μετά την τελευταία μας συνάντηση και συζήτηση, μου γεννήθηκαν κάποιες σκέψεις/απορίες, τις οποίες μεταφέρω εδώ αν και θεματικά είναι ίσως πιο ταιριαστές στην προηγούμενη ενότητα.

Βλέποντας πριν μερικές μέρες το Modern Times, και συγκεκριμένα τη σκηνή όπου ο Τσάπλιν κάνει πατινάζ με δεμένα τα μάτια, συνειδητοποίησα ότι αυτό που κατά βάση ένιωθα εκείνη τη στιγμή ήταν μια ανακούφιση, γιατί ενώ θεωρητικά ο ήρωας βρίσκεται σε κίνδυνο, ουσιαστικά ξέρουμε πως ο Σαρλό δεν πρόκειται να πάθει τίποτα – τίποτα σοβαρό, όπως και να ‘χει. Η ανακούφιση, λοιπόν (πολύ πολύ πολύ χοντρικά), προκύπτει από το γεγονός ότι μπορούμε έτσι μέσω του Σαρλό να απολαύσουμε όλη την έξαψη του ρίσκου, χωρίς να ανησύχουμε καθόλου για τις συνέπειες.

Επεκτείνοντας αυτή τη σκέψη, το ίδιο συμβαίνει και με τα καρτούν (άλλωστε ο Σαρλό αν και live χαρακτήρας έχει πολλά χαρακτηριστικά μιας καρτουνίστικης φιγούρας, λειτουργεί άρα σε αυτή την περίπτωση σαν καρτούν). Δεν εννοώ την ανάλαφρη αίσθηση που μας δίνουν τα κινούμενα σχέδια ή τη διαφυγή από την πραγματικότητα ή την εκτόνωση της έντασης και των αρνητικών συναισθημάτων που τυχόν κουβαλάμε εμείς πάνω σε κάποιον άλλον – στη συγκεκριμένη περίπτωση τον χαρακτήρα-καρτούν, αλλά μια βαθιά, πραγματική ανακούφιση που έρχεται από την έστω στιγμίαια “άρση¨του άγχους ή στενοχωριάς ή όποιου άλλου αρνητικού συναισθήματος. Συνεχίζοντας τη σκέψη ακόμα περαιτέρω, την ίδια λειτουργία έχουν και ορισμένες ταινίες ή σειρές (όχι κινούμενα σχέδια), οι οποίες κατευνάζουν τα δυσάρεστα συναισθήματα χωρίς να είναι απαραίτητα “happy” ή “feel good” ταινίες. Αυτή τη λειτουργία, π.χ., έχει για μένα η σειρά Atlanta και ειδικότερα ο χαρακτήρας του Darius. Λειτουργεί σαν κατάπλασμα ή έμπλαστρο, δεν ξέρω πώς ακριβώς να το περιγράψω.

Κάνοντας αυτές τις σκέψεις, λοιπόν, οι απορίες είναι δύο (και, βέβαια, δεν ξέρω αν απαντώνται σε κάποιο κείμενο που έχεις ήδη στείλει αλλά δεν έχω διαβάσει, οπότε συγγνώμη εκ των προτέρων):

1) Ο Αντόρνο ασχολήθηκε καθόλου κάπου με αυτή την ανακουφιστική λεειτουργία των καρτούν; Ή την αρνείται; Ή ακόμα και αν υπάρχει είναι εναντίον της, γι’ αυτόν και η ανακούφιση μέσα από κάτι ψεύτικο είναι κάτι κακό και δεν μας αξίζει, κλάμα μόνο;

2) Υπάρχει καμία σύνδεση του κινηματογράφου με το art therapy; Χρησιμοποιείται καθόλου, υπάρχουν κείμενα και σκέψεις σχετικά ή είναι αυτό κάτι εντελώς άκυρο που δεν το γνωρίζεις; (σόρρι!)

Αυτά! Ευχαριστώ και πάλι για τον χώρο και τον χρόνο!