Πολλές λύσεις μικρής κλίμακας

 Stephanie Wild*

Ο τρόπος με τον οποίο παράγουμε και διανέμουμε τρόφιμα συμβάλλει περίπου στο 30% (IPCC 2019) των εκπομπών που προκαλούν την κλιματική αλλαγή. Η εκκαθάριση εκτάσεων για γεωργικές δραστηριότητες συμβάλλει στην αποδάσωση και την αποστράγγιση των υγροβιότοπων και ως εκ τούτου συνέβαλε σημαντικά στη μαζική εξαφάνιση των ζωικών και φυτικών ειδών που σημειώθηκε τις τελευταίες δεκαετίες. Η βιομηχανοποιημένη γεωργία γίνεται με έναν τρόπο που υποβαθμίζει τη γονιμότητα του εδάφους και εκμεταλλεύεται τόσο τους φυσικούς πόρους όσο και τους ανθρώπους,  συχνά  σε μέρη που βρίσκονται μακριά από το σημείο τελικής κατανάλωσης της τροφής.

 

Πώς φτάσαμε ως εδώ;

Η σύγχρονη βιομηχανική γεωργία απελευθερώνει πολύ μεγάλες ποσότητες αερίων του θερμοκηπίου. Υπό άλλες συνθήκες, η γεωργία θα μπορούσε να λειτουργήσει ως “νεροχύτης” ή χώρος αποθήκευσης του άνθρακα, και ως πηγή αντί για απειλή για τη βιοποικιλότητα. Οι άνθρωποι θα μπορούσαν να ασκήσουν τη γεωργία με τρόπο που να τους παρέχει ένα υγιές περιβάλλον και μια ουσιαστική εργασία, χωρίς να αισθάνονται ότι βρίσκονται υπό την απειλή της πείνας ή της απώλειας της γης και του νερού τους από την διαρκώς αυξανόμενη συγκέντρωση της γεωργίας στα χέρια των μεγάλων εταιρειών. Κανένας άνθρωπος δεν θα πρέπει να αισθάνεται την ανάγκη να εγκαταλείψει την πατρίδα του λόγω αδυναμίας πρόσβασης σε τρόφιμα ή γη.

Η παγκόσμια έκθεση για τη γεωργία του 2008 αναφέρει ότι η γεωργία μικρής κλίμακας αποτελεί έναν παράγοντα κλειδί για τη διασφάλιση μιας βιώσιμης και ασφαλούς προμήθειας τροφίμων για τον παγκόσμιο πληθυσμό. Ωστόσο, σύμφωνα με τις σημερινές νεοφιλελεύθερες συνθήκες και πολιτικές της αγοράς, η γεωργία μικρής κλίμακας έχει περιθωριοποιηθεί. Η παραγωγή τροφίμων έχει γίνει μια βιομηχανία, κύριος στόχος της οποίας δεν είναι να τρέφει τους ανθρώπους με έναν θρεπτικό και βιώσιμο τρόπο, αλλά να κερδίζει χρήματα. Δυστυχώς, τα περισσότερα από αυτά, δεν επιστρέφουν στην τσέπη των ίδιων των παραγωγών, αλλά αντίθετα πηγαίνουν στη χρηματοδότηση εξοπλισμού και προϊόντων που απαιτούνται για τη διατήρηση μεγάλης κλίμακας γεωργικών συστημάτων, άκρως μηχανοποιημένων και προσανατολισμένων στην παραγωγή.

Η Κοινωνικά Υποστηριζόμενη Γεωργία (ΚΥΓΕΩ) επιδιώκει να ανατρέψει αυτή τη διαδικασία, χωρίς να γυρίσει πίσω τον χρόνο. Λαμβάνει υπόψη τη σύγχρονη επιστήμη, η οποία αναγνωρίζει όλο και περισσότερο την ανάγκη της αποκεντρωμένης παραγωγής τροφίμων, με σκοπό να καταστεί πιο αποδοτική όσον αφορά την κατανάλωση ενέργειας ανά παραγόμενη θερμίδα, να μειώσει το κόστος μεταφοράς και αποθήκευσης, να μειώσει τα απορρίμματα τροφίμων και να χρησιμοποιήσει τοπικά προσαρμοσμένες στρατηγικές αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής. Η ανθρωπότητα θα επιβιώσει μόνο αν εργάζεται σε σύμπνοια με τη φύση και όχι εναντίον της.

Οι πρωτοβουλίες της ΚΥΓΕΩ μπορούν να υιοθετήσουν αυτήν την προσέγγιση, επειδή δεν εξαρτώνται απόλυτα από τις διαθέσεις της αγοράς. Αντιθέτως, αυτές υποστηρίζονται από μια συγκεκριμένη ομάδα καταναλωτών που πληρώνουν τα πραγματικά κόστη της γεωργικής δραστηριότητας. Αυτοί οι καταναλωτές είναι διατεθειμένοι να συνεισφέρουν σε αυτή την προσπάθεια με τα χρήματα και τον χρόνο τους και να αξιοποιήσουν όσο το δυνατόν καλύτερα το προϊόν που παράγει το αγρόκτημα, ανεξάρτητα από το σχήμα και την ποσότητά του. Εκτιμούν την τροφή επειδή γνωρίζουν από πού προέρχεται και τί ήταν απαραίτητο για την παραγωγή της. Πληρώνοντας εκ των προτέρων το μερίδιό τους στη συγκομιδή, τα μέλη μιας ΚΥΓΕΩ μοιράζονται επίσης και τους κινδύνους που υπάρχουν πάντοτε στη γεωργία: κακές καιρικές συνθήκες, ασθένειες και μερικές φορές ακόμη και η διαχείριση των πλεονασμάτων μπορεί να αποτελέσουν πρόκληση.

Η ΚΥΓΕΩ επιτρέπει στους αγρότες και τους καταναλωτές να θέτουν ερωτήματα όπως: Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να καλλιεργηθεί η γη; Πώς μπορούμε να διατηρήσουμε γόνιμο το έδαφος, ακόμη και για τις επόμενες γενιές;

Η ΚΥΓΕΩ στη Γερμανία ονομάζεται Αλληλέγγυα Γεωργία (Solidarische Landwirtschaft). Αυτό αποσκοπεί στο να τονίσει ότι δεν είναι μόνο ο αγρότης που υποστηρίζεται από τους καταναλωτές, αλλά και οι καταναλωτές υποστηρίζονται από την εργασία και τις δεξιότητες του αγρότη, καθώς και ότι στον πυρήνα της έννοιας αυτής βρίσκεται η ιδέα της αλληλεγγύης με τη φύση και τις μελλοντικές γενεές.

Οι πρακτικές ΚΥΓΕΩ συχνά υιοθετούν μεθόδους για την αύξηση της γονιμότητας του εδάφους  μέσω της δέσμευσης CO2 σε οργανική ύλη, μειώνοντας έτσι τη διάβρωση και ταυτόχρονα αποθηκεύοντας υγρασία. Αναπτύσσουν ένα ευρύτερο φάσμα καλλιεργειών, μη-υβριδικών σπόρων, και μάλιστα παράγουν τους δικούς τους σπόρους και τους ανταλλάσσουν σε τοπικά δίκτυα ΚΥΓΕΩ.

Από το 2011 έως σήμερα, ο αριθμός των αγροτικών εγχειρημάτων στο πνεύμα της ΚΥΓΕΩ στη Γερμανία αυξήθηκε από 12 σε 260. Τα περισσότερα είναι πιστοποιημένα ως βιολογικά, όμως πολλά από αυτά κάνουν πολλά περισσότερα. Ορισμένα αγροκτήματα χρησιμοποιούν ιπποδύναμη για να δουλέψουν στη γη, ενώ άλλα καλλιεργούν και χρησιμοποιούν τους δικούς τους τοπικά προσαρμοσμένους σπόρους και ποικιλίες φυτών.

Όλο και περισσότερα εγχειρήματα ΚΥΓΕΩ έχουν αρχίσει να πειραματίζονται με συστήματα περμακουλτούρας (διαρκούς καλλιέργειας) και αγροδασοπονίας, ενώ άλλα εφαρμόζουν εντατικές μεθόδους καλλιέργειας λαχανικών όπως η ιδέα των κηπευτικών καλλιεργειών μικρής έκτασης (market gardening).

Τα εκμεταλλεύσιμα αγροκτήματα της ΚΥΓΕΩ στη Γερμανία κυμαίνονται από 0,4 έως 250 εκτάρια και περιλαμβάνουν μικρά κοινοτικά προγράμματα κηπουρικής αλλά και μεγαλύτερα αγροκτήματα και συλλογικές δομές με καλλιέργειες και ζώα. Η εφαρμογή πολλών μέτρων που σχετίζονται με την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής εξαρτάται από την ιδιοκτησία της γης, διότι είναι μακροπρόθεσμης φύσεως και απαιτούν μακροπρόθεσμες επενδύσεις, όπως για παράδειγμα η φύτευση δέντρων για αγροδασοπονία. Οι πρωτοβουλίες ΚΥΓΕΩ μπορούν να βοηθήσουν στη διάσωση γεωργικών γαιών από την αλλαγή της χρήσης τους, συγκεντρώνοντας κεφάλαια για συνιδιοκτησία ή μετατρέποντας την ιδιοκτησία σε καταπίστευμα γης, όπως αυτό που δημιουργήθηκε πρόσφατα από τον οργανισμό Kulturland eG.

Οι πρακτικές ΚΥΓΕΩ μπορούν να αποτελέσουν μελλοντικά εργαστήρια, όχι μόνο για την παραγωγή τροφίμων με χαμηλές εκπομπές, αλλά και για την ανάπτυξη και την προσαρμογή τρόπων μετριασμού της κλιματικής αλλαγής. Φέρνουν κοντά αστικούς και αγροτικούς τρόπους ζωής και εκπαιδεύουν τους καταναλωτές στις αναγκαίες προϋποθέσεις και συνθήκες για την καλλιέργεια και μεταποίηση τροφίμων. Με αυτόν τον τρόπο οι καταναλωτές ευαισθητοποιούνται περισσότερο και συνειδητοποιούν τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το οικοσύστημα, ειδικά σε σχέση με τη γεωργία.

Η εξασφάλιση ενός σταθερού εισοδήματος από τη γεωργία, μπορεί να την καταστήσει ελκυστική εργασία και πάλι για τους νέους. Έτσι, τα οικογενειακά αγροκτήματα μπορούν πιο εύκολα να βρουν ανθρώπους να τα αναλάβουν μετά τη συνταξιοδότηση της σημερινής γενιάς.

Οι συνεταιρισμοί ΚΥΓΕΩ εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν πολλές προκλήσεις. Δεν μπορεί κάθε εγχείρημα ΚΥΓΕΩ να ευημερεί και να εκπληρώνει όλες τις ελπίδες και τα όνειρα των ιδρυτών του, όμως οι προσπάθειές τους μας κινούν όλους-ες προς τη σωστή κατεύθυνση.

Βρείτε περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το γερμανικό κίνημα για την ΚΥΓΕΩ εδώ

 

*Η Stephanie Wild γεννήθηκε στο Manheim της Γερμανίας. Με την ιδιότητα της βιολόγου ασχολήθηκε ενεργά με διάφορα εγχειρήματα της Κοινωνικά Υποστηριζόμενης Γεωργίας (ΚΥΓΕΩ) στην Γερμανία. Το 2003 ήταν συνιδρύτρια του 4^ου σχεδίου ΚΥΓΕΩ «Landgut Lübnitz». Το 2011 συνίδρυσε την κυριότερη οργάνωση ΚΥΓΕΩ της Γερμανίας, την Netwerk Solidarische Landwirtschaft, όπου το 2012 ανέλαβε καθήκοντα γενικής διευθύντριας. Το 2014 έγραψε το πρώτο βιβλίο στη γερμανική γλώσσα πάνω στην ΚΥΓΕΩ με τίτλο «Μοιράσου τη Σοδειά» (Sich die Ernte teilen/γερμανικά στο πρωτότυπο).