Διάρκεια σεμιναρίου:
6 σεμινάρια – 12 ώρες
Περιγραφή σεμιναρίου:
Καθώς οι έννοιες που εισήγαγε ο Κορνήλιος Καστοριάδης (1922-1997), όπως «φαντασιακό» και «κοινωνικοϊστορικό» τίθενται στο επίκεντρο της σύγχρονης φιλοσοφικής συζήτησης, είναι καιρός να μελετήσουμε τη σκέψη του πιο προσεκτικά. Τα χρόνια που ακολούθησαν τον θάνατο του μεγάλου φιλοσόφου ανέδειξαν την σημασία της φιλοσοφικής και πολιτικής του σκέψης, έφεραν τα ερωτήματα που ο ίδιος είχε διατυπώσει στο προσκήνιο, επιβεβαίωσαν την κριτική του στην καπιταλιστική (αν)ορθολογικότητα, έθεσαν το ζήτημα της Άμεσης Δημοκρατίας στο φως του δημόσιου διαλόγου. Ο λόγος του Καστοριάδη μοιάζει πιο επίκαιρος από ποτέ, ενώ η γλαύκα της Ακαδημίας, αρχίζει να λοξοκοιτά μυωπικά το έργο του. Όμως το έργο του Καστοριάδη δεν προσφέρεται για απολίθωση. Δεν είναι μία κλειστή θεωρία, είναι μια πρόσκληση σε πράξη, μια προτροπή σε αναστοχασμό, μία αξίωση αυτονομίας.
Στις διαδοχικές συναντήσεις μας, θα εξετασθούν τα φιλοσοφικά προβλήματα που σημάδεψαν τη διανοητική πορεία και τον βίο του Κορνήλιου Καστοριάδη σε συνάρτηση με τα γεγονότα που σημάδεψαν την μεταπολεμική Ευρώπη. Θα εξετάσουμε συνοπτικά τις κυριότερες πτυχές της φιλοσοφίας του και τη σημασία του έργου του για την ιστορία της σύγχρονης ευρωπαϊκής σκέψης. Οι διαλέξεις θα συνοδεύονται από αναγνώσεις επιλεγμένων αποσπασμάτων με τη βοήθεια οπτικών μέσων προβολής και κριτική ερμηνεία των κεντρικών σημείων με ερωταποκρίσεις.
-
1η συνάντηση
-
2η συνάντηση
-
3η συνάντηση
- Η κριτική στον μαρξισμό. Η τριβή του Καστοριάδη με την μαρξική σκέψη και η υπέρβασή της. Η ετυμηγορία της Ιστορίας και η εμβάθυνση της καστοριαδικής κριτικής από τα μαρξιστικά καθεστώτα στην μαρξική φιλοσοφία. Το επαναστατικό και το συντηρητικό στοιχείο στον Μαρξ και η επαναξιολόγηση της πράξης. Πράξη και επανάσταση.
- Αποσπάσματα που θα εξεταστούν
- Η φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας (βιβλίο)
-
4η συνάντηση
-
5η συνάντηση
- Το ψυχικό πεδίο. Η στροφή του Καστοριάδη στον Φρόιντ και την ψυχανάλυση. Το ον δι’ εαυτό και η οντολογική δημιουργία. Το έμβιο και ο άνθρωπος. Η πρωταρχική κλειστή ψυχική μονάδα και η ψυχική συγκρότηση του κοινωνικού υποκειμένου. Η ανακάλυψη της φαντασίας. Μετουσίωση και γλώσσα. Οι κοινωνικές φαντασιακές σημασίες απέναντι στη γλωσσολογική στροφή και η κριτική του στις θεωρίες της επικοινωνίας.
- Αποσπάσματα που θα εξεταστούν
-
6η συνάντηση
- Το οντολογικό πεδίο. Η καστοριαδική αντίληψη του Χρόνου απέναντι στις παραδοσιακές φιλοσοφικές συλλήψεις του Είναι και του Γίγνεσθαι. Η κριτική στη λογική της καθοριστικότητας και η σκιαγράφηση μιας λογικής των μαγμάτων. Ο στιβαδωμένος κόσμος και η οντολογική δημιουργία. Η υπέρβαση της συνολιστικής – ταυτιστικής λογικής και η ποιητική οντολογία της ετερότητας.
- Αποσπάσματα που θα εξεταστούν
-
7η συνάντηση
- Το πολιτικό πεδίο. Από τον σοσιαλισμό στην άμεση δημοκρατία. Το πρόταγμα της αυτονομίας και η αρχαία ελληνική δημοκρατία. Η αυτόνομη κοινωνία και η ανθρώπινη υποκειμενικότητα στην ιστορική προοπτική της νεωτερικότητας. Η ατομική και η κοινωνική διάσταση της αυτονομίας.
- Αποσπάσματα που θα εξεταστούν
- Αναφορά στους Ζαπατίστας (Συνέντευξη)
-
Συνεντεύξεις και ομιλίες του Καστοριάδη (βίντεο, ηχητικά, και κείμενα)
- Ο Κορνήλιος Καστοριάδης στην εκπομπή Παρασκήνιο (βίντεο, 1984)
- Συζήτηση με τον Κορνήλιο Καστοριάδη πάνω στην Φαντασιακή Θέσμιση της Κοινωνίας (βίντεο, 1985)
- Ο Κορνήλιος Καστοριάδης στην εκπομπή Παρασκήνιο (βίντεο, 1991)
- Φιλοσοφία και επιστήμη (από την εκπομπή “Η κόμη της Βερενίκης”, βίντεο, 1998-1999)
- Ψευδοχάος, χάος, κόσμος (20/2/1993, διάλεξη στο ΑΠΘ, ηχητικό)
- Η συμβολή της ψυχανάλυσης στην κατανόηση της γένεσης της κοινωνίας (23/2/93, ηχητικό)
- Συνεντεύξεις, ομιλίες, παρουσιάσεις