Ετικέτα: περιβάλλον

Φοίβος Τσαραβόπουλος*

Οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού, στις οποίες συγκαταλέγεται ο πεζοπορικός τουρισμός, κερδίζουν παγκοσμίως έδαφος. Όσο κάποιοι προκρίνουν τις επενδύσεις σε μεγάλες τουριστικές μονάδες ως αντίδοτο στην κρίση, μία εναλλακτική προσέγγιση στον τουρισμό «ξαναφέρνει στη ζωή» τα πανέμορφα, αλλά συχνά ξεχασμένα, μονοπάτια, τα οποία προσελκύουν τουρίστες και δημιουργούν έσοδα από τον πεζοπορικό τουρισμό. Αν ένα μονοπάτι σχεδιαστεί και προβληθεί σωστά, είναι μια σίγουρη επένδυση για τον τόπο. Άλλωστε, δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να γνωρίσεις έναν τόπο από το να τον περπατήσεις.

Ωστόσο, για να έρθουν οι πεζοπόροι τουρίστες/ριες χρειάζεται να υπάρχουν διαθέσιμες διαδρομές, κάτι που απαιτεί οργάνωση και γνώσεις. Στην προσπάθεια σχεδιασμού και συντήρησης πεζοπορικών μονοπατιών, η εμπλοκή της τοπικής κοινωνίας είναι καθοριστικής σημασίας. Οι ντόπιοι κάτοικοι είναι το άλφα και το ωμέγα. Έχει, λοιπόν, σημασία να γίνονται συμμέτοχοι στην προσπάθεια και να κάνουν κτήμα τους τις απαιτούμενες γνώσεις για το σχεδιασμό των μονοπατιών, να συνεργαστούν με τα εγχειρήματα και τους φορείς που αναλαμβάνουν τη διάνοιξη και να αγαπήσουν τα μονοπάτια της περιοχής τους. Όσον αφορά την συντήρηση των μονοπατιών, το πιο αποτελεσματικό είναι οι ίδιοι οι πεζοπόροι, από την Ελλάδα και το εξωτερικό, να υποδεικνύουν στους τοπικούς φορείς τα προβλήματα.

Τα μονοπάτια αποτελούν ένα εξαιρετικό πεδίο για πεζοπορικές διακοπές. Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στην έννοια της «σύνδεσης» που προσφέρουν τα μονοπάτια. Μας συνδέουν με το παρελθόν, καθώς μέσα από αυτά βλέπουμε τον τρόπο ζωής των παλαιότερων, αλλά μας συνδέουν και με ένα καλύτερο μέλλον, καθώς μαθαίνουμε από την ιστορία και τη διαχείριση του περιβάλλοντος.

Η διατήρηση της βιοποικιλότητας είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. Η αξία ενός οργανισμού προκύπτει από τον συνδυασμό της εγγενούς αξίας του ίδιου του οργανισμού, της αξίας του στο πλαίσιο του οικοσυστήματος και της αλληλεπίδρασής του με αυτό. Επομένως, το κίνητρο για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας προκύπτει από την κατανόηση αυτής της αξίας αλλά και των συνεπειών που θα επιφέρει η απώλεια της. Ο τουρισμός υπαίθρου διαθέτει οικότοπους, τοπία, αγροτικές περιοχές με μοναδικές αγροτικές πρακτικές, γεώτοπους, σπήλαια και φαράγγια, παλαιά μεταλλεία, θερμά λουτρά, παράκτιους σχηματισμούς και παραλίες, στοιχεία της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς κ.λπ. που μαζί με τα χωριά, τα μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους αποτελούν έναν τεράστιο πλούτο με εξαιρετική ποικιλότητα.

Ιδιαίτερα στην Ελλάδα, τα βουνά είναι προσιτά, όχι ψηλά και απροσπέλαστα. Οι πρόποδές τους καταλήγουν συχνά σε ακτές με θάλασσα, καθαρή και φιλική, χωρίς την αγριάδα του ωκεανού. Κι ας μην την ξέρεις, κάνεις μια βουτιά στη θάλασσα και μετά συνεχίζεις να περπατάς. Από τη μία άκρη της χώρας έως την άλλη, τα μονοπάτια αναδεικνύουν την ποικιλομορφία της φύσης και των τοπικών παραδόσεων και πολιτισμών. Ο πεζοπόρος απολαμβάνει σε μικρή απόσταση όχι μόνο τις μεγάλες εναλλαγές του τοπίου, αλλά και την ποικιλία της διαδρομής: μπορεί να συναντήσει από τον πιο ταπεινό νερόμυλο μέχρι έναν σπουδαίο αρχαίο ναό, από την πανέμορφη βυζαντινή εκκλησία μέχρι τα ερείπια ενός αρχαίου θεάτρου. Επιπλέον, το ίδιο μονοπάτι είναι διαφορετικό από εποχή σε εποχή. Κάποια αποκαλύπτουν τον κύκλο ζωής της ελιάς και η πεζοπόρος γίνεται μάρτυρας της γεωργικής διαδικασίας. Η εμπειρία ολοκληρώνεται με τη φιλοξενία και την επαφή που αναπτύσσεται με τους κατοίκους. «Έλα να σε φιλέψω», είναι μια ατάκα στην οποία έχουν συνηθίσει αρκετοί πεζοπόροι. Η εμπειρία μπορεί να συμπληρωθεί με διαμονή και να φέρει έσοδα σε παρόμοιας αντίληψης επιχειρήσεις της περιοχής (π.χ. καταφύγια και ξενώνες). Αυτά βιώνουν οι πεζοπόροι και συνδέονται με έναν τόπο.

Χιλιάδες ξένοι περιπατητές επισκέπτονται ετησίως την Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, με κύριο στόχο την πεζοπορία. Δεν είναι backpackers που κάνoυν φθηνές διακοπές, αλλά κυρίως μέσης και μεγάλης ηλικίας άνθρωποι που αναζητούν ποιότητα σε συνδυασμό με εύκολες διαδρομές και οικογένειες με μικρά παιδιά που προσπαθούν να τα ενθαρρύνουν να βγουν στη φύση. Στην πλειονότητά τους είναι Γάλλοι, Γερμανοί, Άγγλοι, Ολλανδοί και Σκανδιναβοί μεσαίου και υψηλότερου βιοτικού επιπέδου.

Η Κοιν.Σ.Επ. Μονοπάτια της Ελλάδας (Paths of Greece) δραστηριοποιείται ακριβώς στον πεζοπορικό τουρισμό. Έχοντας διαπιστώσει μια υπαρκτή ανάγκη και μια διαφαινόμενη τάση εναλλακτικού και ήπιου τουρισμού, μια ομάδα ανθρώπων αναπτύσσει πάντοτε σε συνεργασία με την εκάστοτε τοπική κοινωνία περιπατητικές διαδρομές αντιμετωπίζοντας τον πεζοπορικό τουρισμό ως μία διαφορετική σχέση με το περιβάλλον. Ξεκίνησε τη λειτουργία της τον Οκτώβριο του 2010. Η ομάδα εντοπίζει τα παλιά μονοπάτια του κάθε τόπου σε συνεργασία με τους ντόπιους. Έπειτα τα οργανώνει σε δίκτυο με βάση τις απαιτήσεις των πεζοπόρων. Ακολουθεί η διαδικασία των εγκρίσεων και της γραφειοκρατίας ώστε να καθαριστούν και να σηματοδοτηθούν. Τελευταίο και πιο σημαντικό: η προβολή των μονοπατιών εντός και εκτός Ελλάδας. Πρόκειται για μια ολοκληρωμένη προσέγγιση, η οποία εξασφαλίζει πως τα μονοπάτια αυτά θα «λειτουργήσουν» για πολλά χρόνια. Ταυτόχρονα, έχει δημιουργηθεί το σήμα πιστοποίησης καταλυμάτων Hikers Friendly Hotels το οποίο βοηθάει και αναγνωρίζει τα καταλύματα που παρέχουν υπηρεσίες και υποδομές εναρμονισμένες με τις ανάγκες του σύγχρονου πεζοπόρου. Με αυτόν τον τρόπο, η πεζοπορική εμπειρία ξεκινάει από τη διαμονή. Πριν ξεκινήσει να αναπτύσσεται το δίκτυο μονοπατιών της Paths of Greece, οι ξένοι πεζοπόροι περιορίζονταν σε λίγα γκρουπ ανά έτος. Από το 2010 και μετά, κι όσο βάθαινε η οικονομική κρίση, οι δήμοι και οι φορείς του τουρισμού βρήκαν στον περιπατητικό τουρισμό, και στην προσέγγισή της Paths of Greece, μια χαμηλή επένδυση με υψηλά οφέλη. Όραμα της ομάδας είναι να γίνει η Ελλάδα ένας από τους κορυφαίους πεζοπορικούς προορισμούς στον κόσμο.

Ένα παράδειγμα της δράσης της Κοιν.Σ.Επ. Μονοπάτια της Ελλάδας είναι η Σίφνος. Τον Οκτώβριο του 2014 η Paths of Greece ανέλαβε και έφτιαξε ένα δίκτυο 104 χλμ. με 12 διαφορετικές διαδρομές. Δημιουργήθηκε το Sifnos Trails και ακολούθησε σοβαρή προβολή του δικτύου με συντονισμένες δράσεις, όπως η καταγραφή μονοπατιών με την κάμερα της Google και η συμμετοχή του νησιού σε διεθνείς εκθέσεις πεζοπορίας στη Γερμανία και στη Γαλλία. Δημιουργήθηκε μια εφαρμογή-ψηφιακός ξεναγός για android κινητά, χρησιμοποιήθηκαν QR-codes, και έγινε η πρώτη για την Ελλάδα Διεθνής Αδελφοποίηση μονοπατιών με μονοπάτι της Νοτίου Κορέας. Πέντε χρόνια μετά, η ιστοσελίδα www.sifnostrails.com μετράει 470.000 επισκέπτες, ενώ χιλιάδες άτομα έχουν κατεβάσει την εφαρμογή. Μέσα από υπολογισμούς όλο αυτό το εγχείρημα, που κόστισε λιγότερα από 60.000 ευρώ στο ελληνικό Δημόσιο και ιδιώτες χορηγούς, έχει αποφέρει στη Σίφνο έσοδα περισσότερα του 1.000.000 ευρώ. Αντίστοιχα, στα πέντε χρόνια που υπάρχει το δίκτυο Kythera Trails στα Κύθηρα, έχει κοστίσει συνολικά 50.000 ευρώ – από τη συντήρηση μέχρι τις δράσεις προβολής – ενώ οι οργανωμένοι πεζοπόροι που επισκέπτονται το νησί έχουν αποφέρει έσοδα μεγαλύτερα του 1.500.000 ευρώ. Το σημαντικότερο; Έχει αυξηθεί ο αριθμός των επισκεπτών εκτός της υψηλής τουριστικής περιόδου.

* Ο Φοίβος Τσαραβόπουλος είναι κάτοχος δύο μεταπτυχιακών τίτλων σπουδών στις Διεθνείς Σχέσεις και στην Διαχείριση Περιβάλλοντος. Είναι συνιδρυτής της Κοιν.Σ.Επ. Μονοπάτια της Ελλάδας. Λάτρης της πεζοπορίας, θέλει μέσα από την ομάδα αυτή, να αναδείξει τον φυσικό και πολιτισμικό πλούτο της χώρας σε ένα ευρύ ποιοτικό κοινό, ενισχύοντας την τοπική κοινωνία και οικονομία. Από το 2014 είναι Ταμίας στο Διοικητικό Συμβούλιο του Διεθνούς Δικτύου Μονοπατιών (World Trails Network), και έχει εργαστεί ως σύμβουλος ανάπτυξης πεζοπορικών διαδρομών στην Αλβανία, την Κίνα και την Ιαπωνία. Είναι επίσης πιστοποιημένος επιθεωρητής με το διεθνές σήμα  Green Flag Trails.