Άρθρα – Σελίδα 2

Colin Crouch, Μεταδημοκρατία

Βαγγέλης Περράκης

O Colin Crouch είναι κοινωνιολόγος και πολιτικός επιστήμονας. Έχει διδάξει σε διάφορα πανεπιστήμια, όπως το LSE και η Οξφόρδη και από το 2005 είναι μέλος της Βρετανικής Ακαδημίας. Η Μεταδημοκρατία είναι το πιο γνωστό έργο του. Εκδόθηκε από τις εκδόσεις Εκκρεμές το 2006, σε μετάφραση του Αλέξανδρου Κιουπκιολή. Εδώ θα παρουσιάσουμε κάποιες από τις θέσεις του βιβλίου.

Μεταδημοκρατία

Ο Κράουτς θεωρεί ότι σήμερα η μεταδημοκρατία αποτελεί κατά μια έννοια το επόμενο στάδιο, τη συνέχεια της φιλελεύθερης δημοκρατίας.

Στη φιλελεύθερη δημοκρατία, «η κύρια έκφραση μαζικής συμμετοχής» είναι οι εκλογές, αφήνοντας «ένα μεγάλο πεδίο δράσης στα οργανωμένα συμφέροντα (λόμπι), κυρίως των επιχειρήσεων, και προτείνει μια πολιτειακή δομή που περιορίζει τις παρεμβάσεις στην καπιταλιστική οικονομία».

Στη μεταδημοκρατική κατάσταση εκχωρούνται ακόμη «περισσότερες εξουσίες στα επιχειρηματικά συμφέροντα», περιορίζοντας κατά πολύ τις «προοπτικές ανάδυσης ενός ριζοσπαστικού προγράμματος πολιτικών ισότητας με στόχο την ανακατανομή της εξουσίας και του πλούτου ή τον έλεγχο των ισχυρών συμφερόντων». Σε τέτοια κατάσταση, ο λαός τελεί σε σύγχυση και αδράνεια, και «αρνείται να διαμορφώσει τη δική του ημερήσια διάταξη».

Διαβάστε περισσότερα

M. Hardt- A. Negri, Αυτοκρατορία

Βαγγέλης Περράκης

Το βιβλίο των Michael Hardt και Antonio Negri «Αυτοκρατορία» κυκλοφόρησε στα ελληνικά το 2002, σε μετάφραση του Νεκτάριου Καλαϊτζή, από τις εκδόσεις Scripta. Αποτελεί τo δεύτερο βιβλίο που έγραψαν μαζί μετά την «Εργασία του Διόνυσου». Ακολούθησε το Πλήθος, το Commonwealth, το Να ξαναπάρουμε τη σκυτάλη και το Assembly.

Βασική υπόθεση του βιβλίου είναι ότι «η κυριαρχία έχει λάβει μια νέα μορφή, συντιθέμενη από μία σειρά εθνικών και υπερεθνικών οργανισμών τους οποίους, διέπει μία και η αυτή εξουσιαστική λογική». Αυτή η νέα «παγκόσμια μορφή κυριαρχίας» ονομάζεται Αυτοκρατορία.

Οι Hardt και Negri τοποθετούν χρονικά την εμφάνιση της Αυτοκρατορίας μετά την ανατροπή των αποικιακών καθεστώτων και την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Στην εποχή της Αυτοκρατορίας «το εθνικό κράτος έχει ολοένα και λιγότερο τη δύναμη να ρυθμίζει αυτές τις ροές και να επιβάλλει την εξουσία του στην οικονομία. Και τα ισχυρότερα των εθνικών κρατών δεν πρέπει πλέον να θεωρούνται ως ανώτατες και κυρίαρχες αρχές, ούτε εκτός αλλά ούτε και εντός των εθνικών τους συνόρων. Η παρακμή της κυριαρχικής εξουσίας των εθνικών κρατών, εντούτοις, δεν συνεπάγεται και την αποδυνάμωση της καθαυτής κυριαρχίας».

«Η Αυτοκρατορία είναι το πολιτικό υποκείμενο που κατ’ ουσίαν ρυθμίζει αυτές τις παγκόσμιες ανταλλαγές, η κυριαρχική δύναμη που κυβερνά τον κόσμο».

Διαβάστε περισσότερα

Michel Foucault, Βιο-πολιτική και βιο-εξουσία

Βαγγέλης Περράκης

Σε αντίθεση με τους περισσότερους στοχαστές, ο Φουκώ αναλύει τους μηχανισμούς της εξουσίας πέρα από το σύστημα Άρχων-Νόμος, αφήνοντας πίσω το πρόσωπο του Ηγεμόνα.

Πιο συγκεκριμένα για τον Φουκώ, η εξουσία:

α) «ασκείται από αμέτρητα σημεία σ’ ένα παιχνίδι άνισων και κινητών σχέσεων»,

β) «οι σχέσεις εξουσίας δεν βρίσκονται σ’ εξωτερική θέση αναφορικά με άλλους τύπους σχέσεων (οικονομικές διαδικασίες, σχέσεις γνώσης, σεξουαλικές σχέσης), αλλά είναι ενύπαρκτες σ’ αυτές» και μάλιστα «παίζουν ένα άμεσα παραγωγικό ρόλο»,

γ) «η εξουσία έρχεται από τα κάτω […] δεν υπάρχει δηλαδή στη βάση των σχέσεων εξουσίας, κάτι σαν γενική μήτρα, κάποια δυαδική και καθολική αντίθεση ανάμεσα στους εξουσιαστές και εξουσιαζόμενους, που οι συνέπειές της προχωρούν από τα πάνω προς τα κάτω, αγγίζοντας ολοένα και πιο περιορισμένες ομάδες, μέχρι τα έγκατα του κοινωνικού σώματος […] σχηματίζουν […] μια γραμμή δύναμης που διαπερνά τις τοπικές συγκρούσεις και τις συνδέει»,

δ) «δεν υπάρχει εξουσία που να ασκείται χωρίς μια σειρά από βλέψεις και στόχους. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι απορρέει από την εκλογή ή την απόφαση ενός ατομικού υποκειμένου… η λογικότητα της εξουσίας είναι η λογικότητα των τακτικών […] τοπικός κυνισμός της εξουσίας- που καθώς αλυσώνονται αναμεταξύ τους… φτάνουν τελικά να σχηματίσουν τους γενικότερους μηχανισμούς: εκεί η λογική είναι επίσης απόλυτα σαφής, οι επιδιώξεις κατανοητές κι ωστόσο συμβαίνει να μην υπάρχει πια κανείς για να τις συλλάβει και σχεδόν κανείς για να τις διατυπώσει […]»,

ε) «[E]κεί όπου υπάρχει εξουσία υπάρχει αντίσταση κι ότι ωστόσο, ή μάλλον από τούτο το ίδιο το γεγονός, η αντίσταση αυτή δεν βρίσκεται σε θέση εξωτερική προς την εξουσία.» Ο αυστηρά σχεσιακός χαρακτήρας των σχέσεων εξουσίας, «που δεν μπορούν να υπάρξουν παρά μόνο σε συνάρτηση με μια πολλαπλότητα σημείων αντίστασης: μέσα στις σχέσεις εξουσίας, αυτή παίζουν τον ρόλο του αντιπάλου, του στόχου, του στηρίγματος, της εξοχής για μια λαβή. Αυτά τα σημεία αντίστασης είναι παρόντα παντού μέσα στο δίκτυο της εξουσίας. Δεν υπάρχει επομένως, σε σχέση με την εξουσία, ένα τόπος της μεγάλης Άρνησης – ψυχή της εξέγερσης, εστία όλων των ανταρσιών, καθαρός νόμος της επανάστασης[ο τονισμός είναι δικός μας]. Αλλά απλά αντιστάσεις που αποτελούν περιπτώσεις σε επίπεδο του είδους: δυνατές, αναγκαίες, απίθανες, αυθόρμητες, άγριες, μοναχικές, προσχεδιασμένες, χαμερπείς, βίαιες, αδιάλλακτες, πρόθυμες για συνδιαλλαγή, ιδιοτελείς, ή γεμάτες αυταπάρνηση. Εξ ορισμού δεν μπορούν να υπάρχουν παρά μόνο μέσα στο στρατηγικό πεδίο των σχέσεων εξουσίας […]. Οι αντιστάσεις δεν εξαρτώνται από κάποιες ετερογενείς αρχές […] αποτελούν τον άλλο όρο στις σχέσεις εξουσίας, εγγράφονται μέσα τους σαν το απαραίτητο αντίκρυσμα. Επομένως, είναι κι αυτές μοιρασμένες με τρόπο ακανόνιστο: τα σημεία, οι κόμποι, οι εστίες αντίστασης είναι σκορπισμένα με περισσότερη ή λιγότερη πυκνότητα στον χρόνο και στον χώρο […] τις περισσότερες φορές έχουμε να κάνουμε με σημεία αντίστασης κινητά και μεταβατικά, που εισάγουν μέσα σε μία κοινωνία σχέσεις που μετατοπίζονται… και ασφαλώς, εκείνο που κάνει δυνατή μια επανάσταση, είναι ακριβώς η στρατηγική κωδίκωση αυτών των σημείων αντίστασης, περίπου με τον ίδιο τρόπο που το Κράτος στηρίζεται στη θεσμική συνένωση των σχέσεων εξουσίας».

Διαβάστε περισσότερα

Δημοκρατικός Συνομοσπονδισμός

Βαγγέλης Περράκης |

Το βιβλίο του ηγέτη των Κούρδων, Αμπουλάχ Οτσαλάν με τίτλο Δημοκρατικός Συνομοσπονδισμός (Democratic Confederalism, 2011), κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Στάσει Εκπίπτοντες το 2017.

Σε αυτό το κείμενο, ο Οτσαλάν αφού ασκεί κριτική στο έθνος-κράτος εκθέτει συνοπτικά την αλλαγή πλεύσης στην πολιτική των Κούρδων με σκοπό τη λύση του Κουρδικού ζητήματος, υπό μια τελείως διαφορετική στρατηγική. Απότοκος αυτή της αλλαγής είναι και το δημοκρατικό πείραμα της Ροζάβα (Rojava) στη βόρειo Συρία, το οποίο βρίσκεται τώρα υπό την Τουρκική απειλή.

Εκτός από τη σθεναρή αντίστασή τους στο ISIS, οι Κούρδοι της Βορείου Συρίας έγιναν επίσης γνωστοί στον κόσμο ως το εργαστήρι μιας νέου τύπου δημοκρατίας, ριζοσπαστικής, φεμινιστικής και αμεσοδημοκρατικής.

Διαβάστε περισσότερα

Ursula le Guin, Λογοτεχνία και καπιταλισμός

Βαγγέλης Περράκης

Η Ούρσουλα Λε Γκoυίν (1929- 2018) ήταν Αμερικανίδα συγγραφέας, δοκιμιογράφος, ποιήτρια και μεταφράστρια. Στο μακρύ της βίο έγραψε περισσότερα από 90 βιβλία και κέρδισε δεκάδες βραβεία. Έγινε γνωστή στο παγκόσμιο αναγνωστικό κοινό κυρίως μέσα από «Το έπος της γεωθάλασσας» (5 τόμοι), καθώς επίσης κι από το βιβλίο «Ο αναρχικός των δύο κόσμων». Στα ελληνικά έχουν κυκλοφορήσει περισσότερα από 20 βιβλία της.

Η Λε Γκουίν (περισσότερο γνωστή ως Λε Γκεν στο ελληνικό κοινό) μέσα από την επιστημονική φαντασία κατάφερε με πολύ όμορφο τρόπο να προσεγγίσει κοινωνικά, πολιτικά και έμφυλα ζητήματα. Θεωρείται μεταξύ άλλων από τις κορυφαίες εκπροσώπους της φεμινιστικής επιστημονικής φαντασίας.

To 2014 η Λε Γκουίν παρέλαβε το μετάλλιο του Ιδρύματος Εθνικού Βιβλίου για την εξέχουσα συμβολή της στα αμερικανικά Γράμματα. Ακολουθεί σε δική μας μετάφραση εξ ακοής, ο σύντομος αλλά εξαιρετικά περιεκτικός λόγος της, καθώς και το βίντεο από την ομιλία. Ο τίτλος «Λογοτεχνία και καπιταλισμός» είναι δικός μας.

Διαβάστε περισσότερα

Nietzsche, Η γέννηση της τραγωδίας μέσα από το πνεύμα της μουσικής

Βαγγέλης Περράκης

Το 1872 ο Νίτσε εκδίδει το πρώτο του βιβλίο με τίτλο «Η γέννηση της τραγωδίας μέσα από το πνεύμα της μουσικής», αν και για τον ίδιο θα ήταν λιγότερο αμφίβολος ο τίτλος «Ελληνισμός και πεσιμισμός», καθώς το βιβλίο αυτό δίδαξε «τον τρόπο με τον οποίο οι Έλληνες τελείωσαν με τον πεσιμισμό, τον υπερπήδησαν» (Νίτσε, 2010).

Το ουσιώδες στοιχείο του θέματος του βιβλίου είναι το πρόβλημα του κακού. Όπως σημειώνει ο Heber- Suffrin στην παρουσίαση του βιβλίου (Νίτσε, 2008a), εδώ ο Νίτσε με μια κίνηση αγκαλιάζει ολόκληρη τη φιλοσοφία: «είναι καλό ή κακό το Είναι, το να είσαι; Η ευτυχία που μπορούμε να περιμένουμε από το Είναι, μέσα στο Είναι, η ευτυχία των όντων, αξίζει το τίμημά της, να πληρώνεται με δυστυχία; Τέλος πως μπορούμε να ζούμε μέσα στο Είναι;».

Σκοπός του βιβλίου είναι η αναγέννηση του πολιτισμού μέσα από την επαναφορά του τραγικού, της ισορροπημένης συνύπαρξης του διονυσιακού με το απολλώνιο. Ο τραγικός πολιτισμός γεννιέται πάνω στη λεπτή ισορροπία της τρέλας εκείνου που μεθά και της ψευδαίσθησης εκείνου που ονειρεύεται, στην ένωση του διονυσιακού, της μουσικής και της μελωδίας, και του απολλώνιου, των πλαστικών τεχνών και της αρμονίας.

Διαβάστε περισσότερα

Hegel, Αισθητική. Από την ποίηση της αναπαράστασης στην πρόζα της νόησης

Βαγγέλης Περράκης

Η τέχνη, η θρησκεία και η φιλοσοφία είναι, για τον Hegel¹, οι τρεις στιγμές του Απόλυτου Πνεύματος, τρεις ουσιώδεις τρόποι παρουσίασης του ίδιου πράγματος.

Η τέχνη για πρώτη φορά στην ιστορία της φιλοσοφίας λαμβάνει μια τόσο υψηλή θέση,² ως γνώση του απόλυτου πνεύματος. Υπό την άμεση μορφή της διαίσθησης ή του συναισθήματος, η τέχνη καταφέρνει και επιτυγχάνει την απόλυτη αλήθεια καθ’ εαυτήν και δι’ εαυτή. Όντας «μια μορφή αισθησιακής σύλληψης»,³ η τέχνη «αίρει τη τυχαιότητα και την εξαπάτηση δείχνοντας ότι αποτελούν απατηλές φαινομενικότητες και αποδίδει σε αυτές την πραγματικότητα που προσιδιάζει στο πνεύμα». Αίρει, δηλαδή, «το χάσμα μεταξύ αισθητού και υπεραισθητού κατά τρόπο ώστε η άπειρη ελευθερία της σκέψης να συμφιλιωθεί με την πεπερασμένη πραγματικότητα».⁴

Η τέχνη, καθώς εκπηγάζει από την απόλυτη Ιδέα, έχει ως σκοπό της την αναπαράσταση του απολύτου. Η μορφή της είναι η αισθητή, η εικονική της διαμόρφωση. Μορφή και περιεχόμενο, στον Hegel, συμβιώνουν σε μια «ελεύθερη συμφιλιωμένη ολότητα».⁵ Η ενότητα του εξωτερικού με το εσωτερικό (αισθητού-πνευματικού), καθώς και η υψηλότερη αλήθεια ως πνευματικότητα, «η οποία έχει κερδίσει την αρμόζουσα στην έννοια του πνεύματος μορφοποίηση», αποτελούν τη βάση για τη διαίρεση της επιστήμης της τέχνης σε τρία κύρια μέρη:

Διαβάστε περισσότερα

Agamben, Κατάσταση εξαίρεσης

Βαγγέλης Περράκης

«Αντί να αντιστοιχεί σε κάποιο θεσμικό κενό, η κατάσταση εξαίρεσης παρουσιάζεται ως κάτι που δημιουργεί στο σύστημα ένα επίπλαστο κενό, με σκοπό τη διαφύλαξη της ύπαρξης του κανόνα και της δυνατότητάς του να εφαρμόζεται σε κανονικές καταστάσεις. Το κενό δεν εμπεριέχεται στο νόμο, αντίθετα αφορά τη σχέση του με την πραγματικότητα, τη δυνατότητά του να εφαρμόζεται. Είναι λες και το δίκαιο έχει μεταξύ του κανόνα και της εφαρμογής του ένα σημαντικό ρήγμα, που σε ακραία περίπτωση μπορεί να καλυφθεί μόνο μέσω της κατάστασης εξαίρεσης, σχηματίζοντας δηλαδή μία ζώνη στην οποία η εφαρμογή αναστέλλεται, αλλά ο νόμος ως τέτοιος παραμένει σε ισχύ».

Διαβάστε περισσότερα

Harari, Γιατί οι άνθρωποι κυριαρχούν στον κόσμο

Βαγγέλης Περράκης

Τι είναι αυτό που διαφοροποιεί ουσιαστικά τους ανθρώπους από τα υπόλοιπα ζώα; Ο καθηγητής ιστορίας Νώε Χαράρι είναι διάσημος σε όλον τον κόσμο, καθώς ήδη δύο βιβλία του έχουν γίνει παγκόσμια best seller. Ο λόγος για το “Sapiens, μία σύντομη ιστορία του ανθρώπου” και το “Homo Deus, μία σύντομη ιστορία του μέλλοντος” (κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια).

Η βασική ερμηνεία που δίνει ο Harari είναι ότι το ανθρώπινο είδος, οι homo sapiens, λόγω της δυνατότητας που έχουν να φαντάζονται συλλογικά και να δημιουργούν/ επινοούν ιστορίες για πράγματα που δεν υπάρχουν παρά μόνο στο φαντασιακό τους, όπως οι θεοί, το σύμπαν, τα έθνη, το χρήμα, οι εταιρίες, τα ανθρώπινα δικαιώματα, οι νόμοι, η δικαιοσύνη κλπ., μπορούν τελείως άγνωστα άτομα να συνεργάζονται μεταξύ τους ευέλικτα και σε μεγάλους αριθμούς (βλ. και Harari, Sapiens, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σσ. 37-44).

Διαβάστε περισσότερα

Η συμβολή της Κοινωνικής Αλληλέγγυας Οικονομίας στην καταπολέμηση της Κλιματικής Κρίσης | Online dossier

Η επιτακτικότητα της κλιματικής κρίσης που αντιμετωπίζουμε στις μέρες μας απαιτεί τη διερεύνηση εναλλακτικών παραδειγμάτων κοινωνικο-οικονομικής οργάνωσης. Η Κοινωνική Αλληλέγγυα Οικονομία (ΚΑΛΟ) περιλαμβάνει ένα σύνολο πρακτικών που στοχεύουν να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε και πραγματώνουμε την οικονομία. Η προσδοκία από αυτές τις πρακτικές είναι να τηρούν ορισμένα κριτήρια τόσο ως προς την επίτευξη της κοινωνικής ωφέλειας όσο και ως προς το σεβασμό στα περιβαλλοντικά όρια. Ωστόσο, η σύνδεση ανάμεσα στην ΚΑΛΟ και τις προσπάθειες καταπολέμησης της κλιματικής κρίσης δεν έχει ακόμα διερευνηθεί συστηματικά. Διαβάστε περισσότερα “Η συμβολή της Κοινωνικής Αλληλέγγυας Οικονομίας στην καταπολέμηση της Κλιματικής Κρίσης | Online dossier”